BOCIAN BIAŁY (Ciconia ciconia)

Cechami charakterystycznymi bociana białego są długie nogi, długa szyję i długi prosty spiczasty dziób. Dymorfizm płciowy nie występuje (samce są przeciętnie większe od samic). Upierzenie jest głównie białe z czarnymi lotkami i pokrywami skrzydeł. Tęczówki są ciemnobrązowe lub szare, a skóra wokół oczodołów czarna. Dorosłe ptaki mają jasnoczerwony dziób i czerwone nogi.

Bocian leci z szyją wyciągniętą do przodu, a jego długie nogi wystają daleko poza koniec jego krótkiego ogona.

Środowiskiem życia bociana białego są rozległe łąki i pastwiska z licznymi mokradłami. Gniazda zakładają na drzewach, dachach budynków gospodarskich, słupach oraz na specjalnie przygotowanych platformach. Gniazdo ma od 1 do 2 m głębokości, od 0,8 do 1,5 m średnicy i waży od 60 do 250 kg.

Bocian jest ptakiem mięsożernym – zjada: owady (głównie chrząszcze, koniki polne, szarańczę i świerszcze), dżdżownice, gady i płazy oraz małe ssaki, takie jak nornice, krety i ryjówki.

Dojrzałość płciową bociany osiągają w czwartym roku życia. Lęgi odbywają się pod koniec kwietnia. Samica składa zazwyczaj cztery jaja. Wysiadywanie i opieka nad młodymi to zadanie obojga rodziców.

Bocian biały podejmuje co roku dalekie wędrówki, zimując w Afryce. Odlatuje stadami w sierpniu i wrześniu, a wraca w końcu marca i kwietniu. Przed odlotem gromadzi się w stada zwanymi potocznie bocianimi sejmikami. W trakcie przelotów korzysta z konwekcji termicznej, co pozwala zaoszczędzić energię. Krąży wokół kominów cieplejszego powietrza unosząc się nawet na 3300 m n.p.m. nad ziemię, a następnie opuszcza kominy i szybuje. Ponieważ termiczne prądy wznoszące nie tworzą się nad wodami, bociany omijają Morze Śródziemne i lecą nad lądem lub wzdłuż wybrzeży. Charakterystycznym dźwiękiem wydawanym przez dorosłego bociana jest głośne klekotanie dziobem. Używane jest w różnych zachowaniach społecznych – wolniejsze podczas kopulacji i krócej trwajce jako odgłos alarmujący.

Waga– do 5 kg

Wielkość– dł. ciała ok. 100–115 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 155–215 cm

Występowanie w Polsce– występuje na całym niżowym i podgórskim terytorium polski. Prowadzona akcja liczenia bocianów w latach 2004-05 wskazała, że nasz kraj zamieszkuje około 52 tyś par.

Status ochronny– objęty ścisłą ochroną gatunkową

Długość życia– do 20 lat (max 39)

Ciekawostki– co czwarty bocian jest Polakiem. Mitem jest, że największym przysmakiem boćków są żaby. Chętniej o żab bocian zjada obawy i gryzonie. Najbardziej znaną legendą jest jakoby bociany przynosiły niemowlęta, którymi obdarowywane są młode małżeństwa. Dawniej również wierzono, że bocian potrafi się zemścić na gospodarzu, który strąci jego gniazdo z dachu przynosząc w dziobie żar i wzniecając pożar budynków krytych strzechą.

Migracje

żółty – obszary lęgowisk
niebieski- zimowiska

BOCIAN CZARNY (Ciconia nigra)

Bocian czarny to rzadki ptak lęgowy, żyjący w lasach liściastych i mieszanych z podmokłymi łąkami, stawami i trzęsawiskami. W Polsce spotkać go można na całym obszarze kraju, również w górach. Jego obecności sprzyjają bobry, które swoimi budowlami powodują powstawanie płytkich rozlewisk na terenach leśnych.

W Polsce gniazda buduje wyłącznie na wysokich drzewach, przeważnie liściastych, w pobliżu rozlewiska wodnego lub bagna, czasem na skałach w górach. Gniazdo budowane jest przez oboje partnerów, a do jego skonstruowania wykorzystują gałęzie oraz mchy, porosty oraz trawy którymi wypełniają i ścielą środek.

W przeciwieństwie do bociana białego – unika sąsiedztwa siedzib ludzkich, jest ptakiem bardzo płochliwym i rzadziej klekoce.

Żywi się głównie żabami i drobnymi rybami, takimi jak młode pstrągi potokowe, piskorze, ślizy i karasie. Rzadziej łapie mniejsze ssaki (głównie gryzonie), płazy, mniejsze gady oraz większe bezkręgowce, wyjątkowo pisklęta innych ptaków.

Bocian czarny tak naprawdę posiada wiele kolorów. Jego pióra są czarne z metalicznym, zielonkawym i purpurowym połyskiem. Brzuch, pokrywy podogonowe i pierś białe. Dorosłe ptaki mają dziób, skórę wokół oczu i nogi czerwone.

Odlatuje na zimowiska w Afryce w sierpniu i wrześniu.

Waga– 3 kg

Wielkość– dł. ciała ok. 87 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 190 cm

Występowanie w Polsce– Polską populację szacuje się na ok. 1500-2300 par

Status ochronny – z uwagi na nieliczne występowanie objęty ścisłą ochroną gatunkową.
W Polsce wokół zajętych gniazd (w promieniu do 100 metrów) tworzy się zgodnie z przepisami prawa ochrony przyrody specjalne strefy całorocznej ochrony ścisłej, a w okresie lęgowym (15.03 do 31.08) obowiązuje strefa o wielkości zwiększonej do 500 metrów.

Długość życia–15-18 lat

Ciekawostki– niegdyś prześladowany ze względu na kolor upierzenia. W przeciwieństwie do białego kuzyna żył w lesie i bał się ludzi – był więc odpowiednikiem złych, czarnych mocy.

Migracje

żółty – obszary lęgowisk
niebieski – zimowiska
zielony – siedliska całoroczne

RYBITWA RZECZNA (Sterna hirundo)

Rybitwa rzeczna, nazywana też rybitwą zwyczajną, to gatunek średniego ptaka wędrownego
z rodziny mew. Ptak ten zasiedla wybrzeża mórz, zalewy i delty rzek oraz piaszczyste brzegi dużych rzek i jezior, stawy rybne, zbiorniki retencyjne, żwirownie itp. Żeruje nurkując
z powietrza, błyskawicznie chwytając zdobycz. W skład jego pożywienia wchodzą ryby, niekiedy również skorupiaki i owady.

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, w kwietniu do czerwca. Gniazdo buduje na płaskich, nieporośniętych roślinnością terenach – piaszczystych łachach, żwirowych lub muszlowych brzegach rzek, jezior i mórz. Składa jaja w niewielkim dołku w piasku, wysłanym jedynie pojedynczymi kamyczkami lub muszelkami. Gniazduje samotnie lub w koloniach. Zasiedla także przygotowane przez człowieka platformy lęgowe. Podczas lęgów zagrożeniem dla tych ptaków może być nadmierne niepokojenie przez ludzi lub drapieżniki – jaja rybitw zbyt długo pozostają wówczas bez opieki, co naraża je na przegrzanie w nasłonecznionym piasku. Lęgi mogą zostać zniszczone również w wyniku powodzi i okresowych wahań poziomu wody
w stawach lub zbiornikach retencyjnych.

Rybitwa ma smukłą sylwetkę z wąskimi, ostro zakończonymi skrzydłami i dosyć długim, głęboko rozwidlonym ogonem. W szacie godowej wierzch głowy i kark czarne, grzbiet
i skrzydła popielate, końce lotek drugorzędowych ciemniejsze. Reszta ciała biała. Dziób sztyletowaty, czerwony z czarnym końcem. Między dziobem, a czapeczką wyraźna biała linia. Nogi dosyć krótkie, czerwone. W upierzeniu spoczynkowym (od lipca – sierpnia) czoło białe, wierzch głowy jasny z cętkami, nad okiem ciemna plama, nogi czerwone, dziób czarny.

Waga– masa ciała ok. 100-140 g

Wielkość– dł. ciała ok. 32-38 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 72-98 cm

Występowanie w Polsce– nieliczny ptak lęgowy na niżu, lokalnie na nieuregulowanych odcinkach dużych rzek może być liczna. Całkowitą liczebność szacuje się na 4000-4500 par.

Status ochronny– w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową

Długość życia– nawet ponad 25 lat

Ciekawostki– rybitwy karmiąc swe potomstwo zazwyczaj czekają aż pisklę połknie w całości przyniesioną rybę. Dzieje się tak ze względu na fakt wykradania pokarmu przez inne dorosłe ptaki. Jest to ptak nierzadko zabijany na zimowiskach przez kolekcjonerów obrączek.

ZIMORODEK ZWYCZAJNY (Alcedo atthis)

Środowiskiem życia zimorodka są czyste, śródlądowe wody o stromych brzegach, z których zwisają korzenie lub gałęzie mogące służyć jako punkty obserwacyjne. Preferuje rzeki i strumienie oraz brzegi jezior i stawów. Gniazduje w wygrzebanej w urwisku norze, czasem daleko od brzegu.

Pożywieniem zimorodka są głównie ryby, które wpierw wypatruje, a potem chwyta dziobem nurkując pionowo lotem w dół.

Charakteryzuje się krępą sylwetką i krótkim ogonem. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Dorosłą samicę można odróżnić od samca po czerwonawej żuchwie (u samca cały dziób jest czarny). Głowa i grzbiet niebieskie z zielonym, metalicznym połyskiem, środek grzbietu i sterówki błękitne, policzki rudawobrązowe, a szyja biała. Lotki ciemne, zewnętrzne chorągiewki niebieskozielone. Spód ciała cynamonowy. Dziób szary, mocny i długi, nogi czerwone. Sylwetka jest nieproporcjonalna – sama głowa i dziób są prawie równe długości tułowia. Jest nieco większy od wróbla. Jego lot jest szybki i prostolinijny, często wykonywany nisko nad wodą.

Nie odbywa regularnych wędrówek, pojedyncze osobniki zimują nad niezamarzającymi zbiornikami, pozostałe przelatują do południowej – cieplejszej części areału lęgowego.

Waga – 30-56 g

Wielkość – dł. ciała ok. 17 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 26-28 cm

Występowanie w Polsce – dawniej dosyć liczny gatunek lęgowy, obecnie występuje na całym niżowym obszarze kraju lecz bardzo nielicznie.

Status ochronny – objęty ścisłą ochroną gatunkową

Ciekawostki – jest to ptak terytorialny bardzo agresywny. Silnie broni swojego odcinka rzeki o długości ok. 1-6 km, nawet przed swoim partnerem rozrodczym, a wiosną przepędza zarówno rywali, jak i małe ptaki śpiewające.

Nazwa zimorodek, często mylnie kojarzona jest z zimą, jako porą wylęgu tych ptaków. Dzieje się tak ze względu na liczniejsze pojawienie się w tym okresie ptaków z północnej i wschodniej Europy. Dawniej gatunek ten nazywano ziemiorodkiem, co bardzo trafnie sugerowało miejsce zakładania gniazd przez te ptaki.